Kültür - Sanat

"Lakap takma kültürümüz"

Abdurrahman Akın -Çayeli'nin Hikayesi

Abone Ol

Lâkap, kişinin doğumda konulan kendi adından ayrı olarak kendisini tanıtan, hayatının belli aşamalarında, onun belirgin bir özelliğini gösteren “takma isimlerdir.”

Çoğu insan, doğumda konulan adından daha çok sonradan lakap olarak aldığı isimlerle tanınır.

Doğduğum, çocukluğumun ve gençlik yıllarımın geçtiği Senoz Vadisi ve Çayeli’nde, insanlara takılan lakaplar hiçte az değildir.

Rahatlıkla diyebilirim ki; tüm Türkiye’de ve Rize’de olduğu gibi, Çayeli ve köylerinde de lakap takmak, takılan bu lakapla muhatabı hatırlamak ve seslenmek çok yaygındır bir gelenektir.

Çayeli’nde takılan bu lakaplara baktığımız zaman; insanların birbirleriyle olan münasebetlerini, gözlem ve değerlendirme gücünün zenginliğini, taktıkları bu lakaplarda görmemiz mümkündür.

Lakap verirken seçilen kelimelerin niteliği ve benzetmeleri, aynı zamanda; lakap verilen kişinin özelliklerini ortaya çıkaran mizahi bir yaklaşımda barındırır içinde.

Lakap takma kültürünün aynı zamanda halkın gözlem gücünü de ortaya çıkarması açısından incelenmeye değer olduğunu düşünüyorum.

Bu makale vasıtası ile, hafızamızda yer etmiş, dünden bugüne dilimizde pelesenk olmuş, insanların birbirlerine uygun gördüğü lakapları yazarak, Çayeli’nin sosyal kültür hayatına katkı sağlamayı umut ediyorum.

Takılan lakaplara baktığımızda, şu tespiti rahatlıkla yapabiliriz.

İnsanların kişilik özelliklerine göre verilen/takılan lakaplar en yaygın olanlardır.

Fiziki özelliklerinden tutunda, giyim kuşama, konuşmasına, davranışına, boyuna-posuna, yaptığı işe kadar insanlarla özdeşleşen lakaplar takılmıştır.

Bazı lakaplar abartılı olsa da, hepimizin şahit olduğu gibi, zamanla kişinin üzerine yapışabiliyor.

Sözlü kültür, gündelik yaşamının içinden gelişir.

Bir olayı anlatırken, lakabı olan kişileri adları ile değil de lakabıyla isimlendirmek, anlatılan konuyu daha anlaşılır kılar. Zira, olayın içinde aynı adla kişilerde olabilir, işte burada lakap devreye girerek, bahsedilen kişinin tanınmasını ya da kim olduğunu daha sağlıklı anlatır.

Burada kendi ailemden, bir lakabı olan merhum Muhammet Amcam üzerinden bir örnek vermek isterim.

Rahmetli Muhammed Amcamın lakabı, “racon kesen” anlamında “Rojon”’du!

“Çayeli ve Senoz Deresi” amcamı hep bu isimle bilirdi.

Hayatımda tanıdığım ender “racon kesen” insanlardandı sevgili amcam.

Bir anlaşmazlığı kabadayılık dünyasında geçerli kurallara göre sonuca bağlamak manası olan “Racon Kesmek”, rahmetli Muhammet Amcamın dünyasında, sözüne güvenilir insanın “tarafsız ve adıl” bir şekilde “anlaşmazlığı çözmesi” olarak hayat bulurdu.

Türk siyasetinde, edebiyatında, sporunda, basınında, mahlasların, takma adların ve lakapların ayrı bir yeri vardır.

“Çoban Sülü” dendiğinde, Süleyman Demirel olduğu hemen anlaşılır.

“Bayrak Şairi” dendiğinde, bu şairin Arif Nihat Asya olduğunu hepimiz biliriz.

“Sinyor “ dendiğinde de Fenerbahçe’nin unutulmaz futbolcusu Can Bartu, akla gelir.

“İnek Şaban” ismini duyduğumuzda Türk Sinemasının büyük oyuncusu Kemal Sunal kimin aklına gelmez ki!

Çayeli’nde ve köylerinde verilen lakapların izini sürerken çok değişik lakaplara rast geldiğimi de ifade etmek isterim. Dünden bugüne, kimlere hangi lakapları vermişiz, o lakaplardan bir kısmını yazarak geleceğin hafızasına kaydetmek istedim.

Fenerci- Mehmet Kutlu- Çayeli

Pita Osman- Osman Fırıl/Taşhane Mahallesi

Çeteci Salih- Azmi Caymaz/Seslidere Köyü

Opon Dayı- Mehmet Şişman/Şişmanlı Mahallesi

Hafız Cemal- Yahya Cemal Okumuş/Uzundere Köyü

Rojon-Muhammet Akın/Başköy Köyü

Şerif-Haşim Şerifoğlu/Çayeli

İmam Dede- Mehmet Dilmen/Ormancık Köyü

Kibritçi- Mustafa Karaoğlu/Sefali Köyü

Hafız Sefer- Sefer Sarı/Çayeli

Çıha Mehmet- Mehmet Çomoğlu/ Çayeli

Sıhhiye- Mustafa Kalyoncu/Başköy Köyü

Kara Ahmet- Ahmet Yelkenci/ Çayeli

Profesör- Necmettin Okumuş- Uzundere Köyü

Kahya Sale-Salih Aydın/Çataldere Köyü

Dehri Hoca- Yusuf Okumuş/ Yenice Köyü

Hayta Sela- Selahattin Yazıcı/Sefali Köyü

Haçıkoğlu- Bekir Güney/Ormancık Köyü

Börekçi- Mehmet Yılmaz/Büyükköy

Gotolci- İbrahim Akın/Başköy Köyü

İngiliz Kemal- Kemal Demirci/Uzundere Köyü

Goti Mehmet- Mehmet Çakır/ Abdullahhoca Köyü

Pilli- Nazif Yağcı/Başköy Köyü

Cimilli Ahmet- Ahmet Yazıcı/Çayeli

Ameşoğlu- Mehmet Demirci/Uzundere Köyü

Sucu Dede- Muhammet Yılmaz/Beşikçiler Köyü

Ormancı-Şemsettin Demirdağ/Çukurluhoca Köyü

Kara Salih-Salih Fettahoğlu/Çayeli

Komenist- Mehmet Kasar/ Kaptanpaşa Köyü

Bal Mahmut- Mahmut Kalender/Taşhane Mahallesi

Bankacı Osman- Osman Öztürk/Gürpınar Köyü

Keleş- Yahya Koyuncu/Buzlupınar Köyü

Çeçeva Doktoru-Ömer Keskin/Haremtepe

Ligovi Valisi- Ali Azar/Çataldere Köyü

Hükümet Ahmet- Ahmet Karahan/Taşhane Mahallesi

Pilipos Osman- Osman Özdemir/Kaptanpaşa Köyü

Alos- Hüseyin Sönmez- Kaşıkçı Mahallesi

Doper- Dursun Ali Çiftçi/Ormancık Köyü

Camcı Nuri- Nuri Çomoğlu/Çayeli

Gümrükçü- Mustafa Güney/ Uzundere Köyü

Toto Mehmet-Mehmet Karadereli/Derecik Köyü

Şah- Mehmet Sayın/ Ormancık Köyü

Zuti- Yusuf Taşçı/Çukurluhoca Köyü

Gobro-İbrahim Kaşıkçı/Kaşıkçı Mahallesi

Peçon- Mehmet Alemdar/Başköy Köyü

Reis- Hasan Kakşı/Hassadıklar Mahallesi

Yanık Mehmet- Mehmet Yıldız/Yenice Köyü

Celepçi-Mehmet Yazıcı/Aşıklar Köyü

Tomonci- İshak Karahan/ Taşhane Mahallesi

Mim Kemal- Mustafa Kemal Yalçınkaya/Kaptanpaşa

Parfüm Mehmet- Mehmet Bayraktar/Çayeli

Laho-Dursun Ali Karahan/Taşhane Mahallesi

Koçken- İdris Meyveci/ Ormancık Köyü

Beton- Mustafa Bilgin/ Başköy Köyü

Çağana- Abdullah Kaşıkçı/ Kaşıkçı Mahallesi

Çanta Mustafa-Mustafa Sağkol-Çayeli

Cerot-Yusuf Kaşıkçı/ Kaşıkçı Mahallesi

Cabbar- Şenol Bayraktar/Çayeli

Balıkçı Mehmet- Mehmet Yazıcı/Çayeli

Parlak Ahmet- Ahmet Yılmaz

Kara- Mahmut Tüysüz/Çayeli

Sarı Süleyman- Süleyman Tüylüoğlu/Madenli

Toto- Yüksel Yelkenci/Çayeli

Kofi Mehmet- Mehmet Tatlı- Çayeli

Deli Sami- Sami Rençber/Seslidere Köyü

Gül Ali- Ali Okumuş/Başköy Köyü

Arnavut- Hikmet Aşı/Çayeli

Niko-Kadir Sözer/Çayeli

Laz Ayhan- Ayhan Küçükler/Çayeli

Şarlo- Fevzi Kesim/Çayeli

Helim- Hilmi Uzunoğlu/Kaşıkçı Mahallesi

Atom- Hasan Vural/Çayeli

Cücümeri-Hüseyin Akın/Başköy Köyü

Ziko- Zekeriya Sarıçam/Çayeli

Fitoni- Yaşar Usta/Çayeli

/Abdurrahman Akın -Çayeli'nin Hikayesi/

Fotoğraf Çayeli Tarihi sayfasından; Zancelin (Taşhane Mahallesi) meşhur muhtarı "Pita Osman" ve Çayeli'nden bir gurup arkadaşı birlikte görülüyor.