Cilt yanıkları hemen herkesin başına gelen görünmez kazalardan biridir. Her ne kadar dikkatli davransanız da bazen ufak tefek cilt yanıklarının önüne geçmek mümkün olmayabilir. Peki yanık nedir, yanık dereceleri nelerdir, yanığa ne iyi gelir? Haberimizde konuyla ilgili merak edilenleri bulabilirsiniz. İşte ayrıntılar...
Yanık nedir?
Yanık esas olarak ısı, radyasyon, elektrik, sürtünme veya kimyasallar ile temastan kaynaklanan cilt ya da dokuların yaralanması durumudur. Isı nedeniyle oluşan yanıklar üçe ayrılır:
- Sıcak sıvılar (haşlanma) ile yanma
- Sıcak katılar (temas yoluyla) ile yanma
- Alev içinde kalarak yanma
Dünya Sağlık Örgütü verilerine göre, yılda yaklaşık 180 bin ölüm, yanıklar nedeniyle gerçekleşir. Bu ölümlerin ise büyük bir çoğunluğu düşük ve orta gelirli ülkelerde meydana gelir. Bu nedenle yanıklar aslında küresel bir halk sağlığı sorunudur.
Yanık dereceleri nelerdir?
Üç ana yanık derecesi bulunur; birinci derece yanıklar, ikinci derece yanıklar ve üçüncü derece yanıklar. Birinci derece yanıklar en basit yanıkları ifade ederken üçüncü derece yanıklar en şiddetli yanıkları ifade eder. Bunları ayrıntılı olarak ele alalım...
Birinci Derece Yanıklar
Birinci derece yanıklar en az cilt hasarına neden olan yanıklardır. Derinin en dış tabakasını etkilediği için bu yanıklara "yüzeysel yanıklar" adı da verilir. Birinci derece yanıkların belirtileri şunlardır:
- Kızarma
- Küçük iltihaplanmalar veya şişme
- Ağrı
- Yanık iyileştikçe oluşan kuru ve soyulan bir cilt
Birinci derece yanıklar genellikle evde bakım ile tedavi edilebilir. İyileşme süresi, yanığa ne kadar hızlı müdahale ederseniz o kadar erken olur. Birinci derece yanıklar için uygulayabileceğiniz tedavi yöntemleri şu şekildedir:
- Yanığı beş dakika veya daha uzun bir süre soğuk suya tutmak
- Cildi yatıştırmak için aloe vera jeli veya kremi kullanmak. Evde aloe vera yetiştiriyorsanız onun jelinden de yararlanabilirsiniz.
- Yanık merhemi sürerek acıyı ve yanığı hafifletmek.
Bu yanıklar cildin üst tabakasını etkilediğinden cilt hücreleri döküldüğünde belirti ve semptomlar kaybolur. Birinci derece yanıklar genellikle 7 ila 10 gün içinde iz bırakmadan iyileşir.
İkinci Derece Yanıklar
İkinci derece yanıklar çok daha ciddidir çünkü hasar cildin yalnızca üst tabakasında oluşmaz. Bu tür yanıklar cildin kabarmasına ve aşırı derecede kızarmasına neden olur. İkinci derece yanıkların büyük bir kısmı ağrılı geçer. İkinci derece yanıklarda cildin üst kısmında oluşan kabarcıklar belli bir süre sonra açılmaya başlar. Bu yaralar hassas yapıları nedeniyle enfeksiyon kapmaya meyilli olur. Enfeksiyonu önlemek için bu bölgeyi temiz tutmak ve uygun bir şekilde bandajlamak oldukça önemlidir. İkinci dereceden yanıkların bazılarının iyileşmesi üç haftadan uzun sürebilir. Ancak büyük çoğunluğu iki ila üç hafta içinde iz bırakmadan iyileşir. Uzman yardımı gerekebilir. İkinci derece yanık tedavisi için şu yöntemler uygulanabilir:
- Cildin yanık kısmını soğuk suyun altında 15 dakika veya daha uzun bir süre tutmalısınız.
- Yanıklar için reçetesiz olarak satılan ağrı kesici ilaçları kullanabilirsiniz.
- Yanık merhemlerine başvurabilirsiniz.
Üçüncü Derece Yanıklar
Üçüncü derece yanıklar en şiddetli yanık türlerinden biridir. En fazla hasara neden olur ve derinin her katmanına yayılır. Üçüncü derece yanıklarda şu semptomlar görünebilir:
- Mumlu ve beyaz bir renk
- Koyu kahverengi renk
- Kösele görünümlü bir cilt dokusu
- Kabarcıklar
Üçüncü dereceden yanıklar için belirlenmiş bir iyileşme çizelgesi yoktur. Yanığın durumuna ve uygulanan tedaviye göre iyileşmede farklılıklar gözlenebilir. Üstelik üçüncü dereceden yanıklar ameliyat veya tıbbi müdahale olmadan yara izi bırakmadan iyileşemez. Üçüncü derece bir yanığı asla kendi kendinize tedavi etmeye çalışmayın. Böyle bir durumda hemen acil servisleri arayarak yardım isteyin. Tıbbi yardımın gelmesini beklerken yanık bölgeye hiçbir giysinin, pamuğun veya bez parçasının yapışmadığından emin olun. Birinci ve ikinci derece yanıklar ile karşılaştırıldığında üçüncü derece yanıklar enfeksiyon, kan kaybı ve şok gibi komplikasyonlar açısından en fazla riski taşıyan gruptur. Ancak tüm yanık türlerinin enfeksiyon riski taşıdığını unutmamakta fayda var. Doktorunuza 3. ve 4.derece yanıklar için mutlaka başvurmalısınız.
Yanığa ne iyi gelir?
Görünmez kazalar ile meydana gelen yanıklar oldukça yaygındır. Soba, ütü, kaynamış su, sıcak tencere veya saç maşası ile hafif cilt yanıklarına sebep olabilirsiniz. Birinci ve ikinci derece yanıkların birçoğu evde tedavi edilebilir. Peki, yanığa ne iyi gelir?
- Yanan bölgeyi mutlaka soğutun. Yanığı en kısa sürede soğuk musluk suyunun altına tutun ancak yanıklarda kesinlikle buz kullanmayın.
- Günde iki ila üç kez yanık bölgeyi rahatlatacak aloe vera jeli veya vazelin sürebilirsiniz.
- Ciltte kabarcıklar oluşursa bu bölgeyi yapışmaz ve steril bir bandajla kapatabilirsiniz.
- Yanıklar için reçetesiz olarak satılan ağrı kesici ilaçları kullanabilirsiniz.
- Yanan bölgeyi uzun bir süre güneşten koruyun. Bunun için yanık bölgeyi kapatacak kıyafetler veya güneş koruyucu kıyafetler tercih edebilirsiniz.
Güneş yanığına ne iyi gelir?
Güneş yanıklarının birçoğu birinci derece yanık grubuna girer. Bu bilgiyi göz önünde bulundurarak birinci dereceden cilt yanıklarına iyi gelen tedavi yöntemlerini uygulayabilirsiniz. Güneş yanığını önlemek için mutlaka güneş koruyucu kremler kullanmayı ihmal etmeyin. Güneşin en yakıcı ve en zararlı saatlerinde dışarıda bulunmamaya, bulunursanız da gölge alanlarda yürümeye özen gösterin.
- Güneş yanığını en kısa süre içinde soğuk suyun altına tutmalısınız.
- Güneş yanığına güneş sonrası ferahlatıcı kremlerden uygulayabilirsiniz.
- Yanık merhemlerinden, aloe vera jellerinden ve vazelinlerden faydalanabilirsiniz.
Hafif El Yanığı Nasıl Geçer?
Hafif el yanığını evde tedavi ile bir hafta içerisinde iyileştirebilirsiniz. Yanık gerçekleştiği an ellerinizi mutlaka soğuk suyun altında tutmalısınız. Yanan bölgeyi 5 ila 10 dakika arasında soğuk suyun altında tuttuktan sonra rahatlatıcı kremler ile iyileştirebilirsiniz.
Sıcak su, buhar, çay veya yağ yanığına ne iyi gelir?
Bu tarz yanıklarda yanan bölgeyi soğuk suyun altında rahatlatmak oldukça önemlidir. Eğer yanıklarınız birinci dereceden hafif yanıklar ise ağrı kesici ilaç alıp yanan bölgeye yanık kremi veya vazelin uygulayabilirsiniz.
Yanığa Doğal Tedavi Yöntemleri
Yanığı doğal yollarla tedavi ederken oldukça dikkatli olmalısınız. Yanığa doğal tedavi yöntemleri şu şekilde sıralanabilir:
Aloe vera bitkisi ile tedavi
Soğuk su ve soğuk bezler ile tedavi
Cildi sakinleştirecek doğal toniklerle tedavi
Yanık Tedavisinde Uzak Durulması Gerekenler
Yanan bölgeyi tedavi ederken buz kullanmaktan kaçınmalısınız. Yanan bölgeye hiçbir koşulda buz tutmamalı, yalnızca soğuk su tutmalısınız. Yanan bölgeyi cilde yapışacak ve cildin nefes almasını engelleyecek bandajlar ile kapatmamalısınız. İkinci ve özellikle üçüncü derece gibi ciddi yanıkları evde kendi kendinize tedavi etmek yerine ilk olarak sağlık kuruluşuna gitmelisiniz.
Yanık Tedavisinde Dikkat Edilmesi Gereken Noktalar Nelerdir?
Yanıklara karşı ilkyardım yönergeleri şu şekildedir:
- Yanan bölge kıyafetler ile kaplıysa öncelikle kıyafetleri çıkarın.
- Yanıkların üstüne bol miktarda soğuk su tutun.
- Kimyasal yanıklarda, kimyasal maddeyi bol ve soğuk su ile iyice yıkayarak kimyasalı ciltten uzaklaştırın.
- Yüksek alevlerin olduğu bir alandaysanız yanan kişinin yerde yuvarlanmasına izin vererek veya bir battaniye örterek alevleri söndürün. Bunun için su ve yangın söndürücü de kullanabilirsiniz.
- Yanan kişiyi temiz bir çarşafa veya beze sararak en yakın tıbbi tesise götürün.
Yanan birine yardım etmeden önce kendi güvenliğinizden emin olun. Bunun için aşağıdaki yönergeleri takip edin:
- Kendi güvenliğinizi sağlamadan ilk yardıma başlamayın (elektrik akımını kesin, kimyasallara karşı eldiven giyin vb.)
- Yanık bölgesine macun, yağ, zerdeçal veya pamuk gibi şeyler asla sürmeyin.
- Yaralanmanın derinleşmesini sağlayacağı için buz kullanmaktan kaçının.
Yanığın ciddiyetini belirleyen faktörler nelerdir?
Cilt yanıkları ciddiyetine göre üç gruba ayrılır. Her grubun kendine ait semptomları bulunur. Bu semptomları göz önünde bulundurarak yanığın ciddiyetini belirleyebilirsiniz. Birinci, ikinci ve üçüncü derece yanıklar ciltte farklı belirtilere neden olur. Yanan bölgeyi gözlemleyerek ve yanığın gerçekleşme şekline göre yanığın ciddiyetini belirlemeniz mümkündür.
