Uluslararası Uzay İstasyonu, dikkate değer bir dönüm noktasını geçmek üzere. Kasım ayı itibarıyla dev uzay yapısı, çeyrek asırdır gezegenimizin yörüngesinde dönüyor.
Geçtiğimiz 25 yıl boyunca yüzlerce astronot burada geçici evler kurarken, diğer ziyaretçiler arasında kurbağalar, solucanlar, kabuklu deniz hayvanları ve kelebekler de yer aldı.
Bu canlılardan her biri; yer çekiminin, radyasyonun ve diğer dünya dışı olayların canlılar üzerindeki etkilerini ortaya çıkarmayı amaçlayan deneylere konu oldu.
Ayrıca astronotlar karanlık madde, kozmik ışınlar ve Dünya'nın ozon katmanları hakkında da çalışmalar yürüttü.
Uzay istasyonunun sayılı günleri kaldı
Ancak, ilk bölümü olan Rusya'nın Zarya modülünün 20 Kasım 1998'de yörüngeye fırlatılmasıyla başlayan bu 100 metre uzunluğundaki de yapının günleri artık sayılı.
İstasyon, zaten planlanandan on yıl daha uzun süredir çalışıyor ve saatte 44 bin km hızla Dünya'nın etrafında dönüyor.
Uzay istasyonu, günde 16 kez ısıtılıp soğutulduğundan hava sızıntıları, pervane arızaları ve diğer aksiliklerden giderek daha fazla acı çekiyor.
Uzay gemisi yanaşmalarından ve mürettebat hareketlerinden kaynaklanan titreşimler, bu sorunların yanı sıra eskimiş ekipmanlara da zarar veriyor.
Sonuç olarak NASA, şu anda 16 basınçlı modülden oluşan Uluslararası Uzay İstasyonu'nu 2031 yılında sonlandırılıp, Pasifik Okyanusu'na gönderileceğine karar verdi.
Uzay ajansı, gezegenimize çarpan 400 tonluk aracın insanlar için herhangi bir risk oluşturmayacağını ve okyanusun derinliklerine gömüleceğini söylüyor.
145 milyar dolar harcamaya değer miydi
Uluslararası Uzay İstasyonu'nun yakında yok edilmesi önemli soruları gündeme getiriyor. İnşaatı ve işletmesi 145 milyar dolar harcamaya değerinde miydi? Geçtiğimiz 25 yılda bu inanılmaz harcamayı haklı çıkaracak ne öğrendik? Yerine ne gelecek ve faturayı kim karşılayacak?
İlk ve en tartışmaları soruya bakalım. Pek çok bilim insanı, istasyonun sıfır yer çekiminde nasıl yaşanacağı ve çalışılacağı konusunda paha biçilmez bilgiler sağladığını ve insanlığın Ay'a dönmeye ve Mars ve ötesine uzun süreli yolculuklara çıkmaya hazırlanırken hayati önem taşıyacak bilgiler sağladığını belirtiyor.
Uzmanlar, uzay istasyonu sayesinde insanların uzayda evler yapabileceğini öğrendiğimizi ve bunun çok önemli bir ders olduğunu belirtiyorlar.
Ancak bazı uzmanlar bunun tam tersini düşünüyor: Uzay istasyonuna harcanan paranın farklı projelere yatırılmasının daha iyi olacağını savunuyorlar.
1990'larda, istasyonun planlaması başladığında, istasyonun ana fon sağlayıcısı olan ABD, iki büyük rakip bilimsel projeyi değerlendiriyordu.
Bunlardan ilki Uluslararası Uzay İstasyonu'ydu. İkincisi ise önerilen parçacık hızlandırıcısı Süper İletken Süper Çarpıştırıcıydı.
Her ikisi de muazzam fiyat etiketleriyle geldi ve ABD Kongresi, ülkenin yalnızca bir tanesine nakit sağlamaya gücünün yeteceğine karar verdi. Temel olarak siyasi nedenlerden dolayı, Uluslararası Uzay İstasyonu seçildi.
ABD'nin bu kararı nedeniyle Avrupa, kendi parçacık hızlandırıcısını, yani Büyük Hadron Çarpıştırıcısı'nı (LHC) Cenevre'deki Cern'de inşa etti. Araştırma, o zamandan bu yana pek çok Nobel ödülü kazandı.
Geride bıraktığımız süre boyunca uzay istasyonu Cern'deki deneyler kadar popüler olmadı.
Birleşik Krallık Kraliyet Astronomu Martin Rees, konuyla ilgili yaptığı açıklamada şunları söyledi:
Robotlar daha akıllı ve daha karmaşık hale geldikçe, insanları uzaya gönderme fikri her geçen yıl daha da zayıflıyor.
Uzayda çalışmak çok çok daha ucuzdur. Uzayda araştırma yapmak için insanlara ihtiyacımız yok.
Sadece manşetlere bakı. Uzay istasyonunun haber yapıldığı tek an, tuvaletlerinin çalışmayı bıraktığı veya bir astronotun gitarıyla Space Oddity şarkısını söyleyerek ortalıkta dolaştığı zamandır.
Yeni uzay istasyonları yolda
Uluslararası Uzay İstasyonu'nun kaderi birkaç yıl içinde sona erecek olsa da gökyüzünde yenileri inşa edilecek.
ABD, Avrupa, Japonya, Kanada ve Hindistan yeni yörünge laboratuvarları başlatma ve inşa etme planlarını açıklarken, Çin zaten kendi uzay istasyonu olan Tiangong'u çoktan inşa etti
Artık Uluslararası Uzay İstasyonu'ndan daha uzun süre hayatta kalması planlanan Tiangong'un, yakın gelecekte mevcut boyutunu iki katına çıkaracak ekstra modüllerle donatılması planlanıyor.
ABD; Avrupa, Japonya ve Kanada ile ortaklaşa, mevcut istasyonun daha küçük bir versiyonu olan ve daha sonra Ay'ın etrafında yörüngeye yerleştirilecek Gateway'i inşa etmeyi planlıyor.
İstasyon, astronot grupları tarafından başlangıçta haftalarca ve daha sonra aylarca ziyaret edilecek. Astronotlar, buradan Ay'ın yüzeyini keşfedecek ve orada kalıcı bir mürettebatlı üssün inşasına hazırlanmaya yardımcı olacak robot gemilerini yönetecekler.