Bebeklerin dil gelişimi, doğuştan gelen bir yetenekle başlar. Sağlıklı çocuklar, doğumdan sonraki ilk günlerde insan sesini diğer seslerden, özellikle annenin sesini ayırt edebilir. Ancak konuşma süreci, fizyolojik, nörolojik ve çevresel faktörlere bağlı olarak şekillenir. Peki, bebekler ne zaman konuşmaya başlar ve konuşma gecikmesi neden olur? İşte detaylar…
Bebeklerde Konuşma Evreleri
-
Doğum-2 Ay: Bebekler, ağlama, öksürme gibi yaşamsal sesler çıkarır. Bu, ses tellerinin ve larenksin çalıştığını gösterir.
-
2-5 Ay: Gülme ve gıgıldama gibi mutluluk ifade eden sesler başlar.
-
4-8 Ay: “Agulama” dönemiyle bebek, sesli-sessiz harfleri öğrenir ve “ba-ba”, “de-de” gibi heceleri tekrarlar.
-
8-18 Ay: İlk kelimeler, genellikle 12. ayda çıkar. “Gel”, “git”, “al” gibi tek heceli sözcükler kullanılır.
-
18 Ay: Bebek yaklaşık 10 kelimeyi telaffuz edebilir.
-
2 Yaş: Kelime dağarcığı 200’e ulaşır, “topu ver” gibi basit cümleler kurulur.
-
2.5 Yaş: Kelime sayısı 400’e çıkar.
-
3 Yaş: Akıcı konuşma başlar, soru ve olumsuz cümleler kurulur.
-
3.5 Yaş: Kelime dağarcığı 1000’i aşar.
-
4-4.5 Yaş: Doğru fiil kalıplarıyla sorunsuz cümleler kurulur.
Konuşma Gelişiminin Aşamaları
İlk yıl, “prelinguistik evre” olarak adlandırılır. Bebek, sesler ve mimiklerle iletişim kurar. 5. aydan itibaren ana diline özgü sesleri telaffuz eder, 6. ayda “vokal jimnastik” evresiyle sesleri tekrarlar. 9. aydan itibaren mırıldama ve babıldama artar. Okul öncesi dönemde ise kelime dağarcığı gelişir, iletişim dil yoluyla kurulur ve konuşma gecikmesi gibi sorunlar fark edilebilir.
Konuşma Gecikmesi Nedenleri
Konuşma, motor beceriler, zeka düzeyi ve çevresel faktörlerden etkilenir. Gecikmeye yol açabilecek durumlar:
-
Doğum Öncesi: Radyasyon, toksik maddeler, enfeksiyon, kromozom anomalileri, annede hipotiroidi, işitme/görme kaybı.
-
Doğum Sonrası: Prematüre doğum, düşük doğum ağırlığı, hipoksi, uzun süreli sarılık, beslenme bozukluğu, çevresel uyaran eksikliği, anne-bebek etkileşim yetersizliği.
-
Diğer Faktörler: İşitme kaybı, otizm, zeka geriliği, yarık damak, çift anadil, psikososyal yoksunluk.
Sosyal çevre, kardeş sayısı, ebeveyn eğitimi ve sosyoekonomik durum da dil gelişimini etkiler. Örneğin, prematüre bebeklerde veya uzun süre hastanede kalan çocuklarda gecikme riski artabilir.
Geç Konuşan Çocuk İçin Ne Yapılmalı?
Konuşma gecikmesi, çocuğun iletişim becerilerini, psikososyal sağlığını ve zihinsel gelişimini etkileyebilir. Ebeveynler, risk faktörlerini bilmeli ve şüphe durumunda uzman desteği almalı. Her çocuğun gelişimi farklıdır, bu nedenle belirtilen aylarda konuşma görülmemesi panik yaratmamalı. Ancak, yaşıtlarına göre gerilik fark edilirse:
-
Çocuğun işitme ve nörolojik gelişimi kontrol edilmeli.
-
Gelişim uzmanları ve pediatristlerle iş birliği yapılmalı.
-
Çevresel uyaranlar artırılmalı, anne-bebek etkileşimi güçlendirilmeli.
Ebeveynler, konuşma becerisinin bir öğrenme süreci olduğunu unutmamalı. Çocuğunuzun konuşma gelişimiyle ilgili endişeleriniz varsa, bir an önce gelişimsel pediatri birimine başvurun. Erken müdahale, sağlıklı bir dil gelişimi için kritik önem taşıyor.